Τρίτη 12 Ιανουαρίου 2010

Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΣΤΗΝ ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

                    
ΕΡΓΑΣΙΑ  ΜΑΘΗΤΩΝ  του Α6 τμήματος του 3ου Γυμνασίου Μυτιλήνης   


 

         Η φιλοξενία (ετυμολ. από το φιλώ (= αγαπώ) + ξένος) αναφέρεται στην πράξη της περίθαλψης και φροντίδας ενός ξένου στο σπίτι κάποιου.

Στην Αρχαία Ελλάδα η φιλοξενία ήταν πράξη τέλεια. Η φιλοξενία ήταν ιερή για τους αρχαίους έλληνες και μπορούσε να συνδέσει άτομα από όλες τις τάξεις, δηλαδή μπορούσε να ενώσει βασιλιάδες με απλούς, φτωχούς ανθρώπους.  Ήταν πολύ σπουδαίος θεσμός και ηθικό χρέος για τους αρχαίους να υποδέχονται και να περιποιούνται τους ξένους στο σπίτι τους. Προστάτης τους ο Ξένιος Δίας, γι’ αυτό οι ξένοι θεωρούνταν πρόσωπα ιερά, τιμημένα και σεβαστά.
Άλλωστε η φιλοξενία ήταν ένας αναγκαίος κοινωνικός θεσμός που προστάτευε τους ξένους σε εποχές που η συγκοινωνία δεν ήταν εύκολη ούτε υπήρχε υποδομή (ξενώνες, εστιατόρια, καταλύματα) για διαμονή σε άλλη πόλη ή χώρα. Ιδιαίτερα ο τρόπος ζωής των Ελλήνων (ταξίδια, εμπόριο, πόλεμοι) είχε αποτέλεσμα να βρίσκονται συχνά σε ξένους τόπους, με μεγάλη ανάγκη για κατάλυμα, βοήθεια ή προστασία. Έτσι λοιπόν, έβρισκαν και οι ίδιοι αυτά που ζητούσαν. Εξάλλου, οι ξένοι ήταν καλοδεχούμενοι, γιατί ήταν για πολλούς η μόνη επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο και πηγή πληροφοριών λόγω της έλλειψης μέσων επικοινωνίας.
«το τυπικό της φιλοξενίας»
Όταν εμφανιζόταν ένας ξένος ο «κύριος» του σπιτιού τον πλησίαζε, τον χαιρετούσε εγκάρδια και τον προσκαλούσε για  ένα δείπνο προς τιμή του. Η πρόσκληση λεγόταν «επί ξένια καλείν» και η αποδοχή ενός ξένου για φιλοξενία λεγόταν «εστιάν» ή «ξενίζειν».

Πάντα με το που έμπαινε ένας ξένος στο παλάτι έκανε ευχές για την οικογένεια που τον φιλοξενούσε. Στη συνέχεια τον βοηθούσαν να τακτοποιήσει  τα πράγματά του. Έτσι, του έπαιρναν από το χέρι ό,τι κρατούσε πχ. τα όπλα του, και οδηγούσαν οι υπηρέτες τα άλογα και την άμαξα αν είχε στους στάβλους. [ Οδύσσεια δ΄ 39 – 41  όταν οΤηλέμαχος φτάνει στο ανάκτορο του Μενέλαου «λύσε των ξένων τ’άλογα και πέρασέτους μέσα να χαρούν το φαγοπότι μας»]
Στη συνέχεια του πρόσφεραν ένα λουτρό και καθαρά ενδύματα και τον οδηγούσαν να καθίσει σε έναν θρόνο. [πχ. στην Οδύσσεια α΄στιχ. 143 – 148 «Το δόρυ της μετέφερε, (ο Τηλέμαχος) για να το στήσει σε ψηλή κολόνα, το έβαλε σε καλοξυσμένη  θήκη….Ύστερα την οδήγησε σε θρόνο να καθίσει, λεπτουργημένο κι όμορφο, πάνω του απλώνοντας ύφασμα μαλακό, και στήριγμα στα πόδια της έσυρε το σκαμνί…»]

Μετά έτρωγαν, έπιναν και έλεγαν ιστορίες. Πολλές  φορές μπορούσε να παρευρεθεί και η οικοδέσποινα. Υπηρέτριες έφερναν κανάτι και λεβέτι, για να πλύνουν τα χέρια τους και τους έστρωναν τα τραπέζια για το φαγοπότι. Στον ξένο προσέφεραν το καλύτερο κομμάτι του φαγητού και το καλύτερο κρασί τους. Συχνά το γεύμα κρατούσε πολύ, αφού ήταν μια ευκαιρία για συζήτηση και παρέα. [Οδύσσεια α΄ στιχ. 154 – 161 «Τότε μια παρακόρη έφερε νερό, με το’ όμορφο χρυσό λαγήνι,/ τα χέρια τους να πλύνουν, κι έχυνε το νερό  από ψηλά σ’ αργυρό λεβέτι./ Μετά τους έσυρε μπροστά γυαλιστερό τραπέζι,/ ενώ η σεβαστή κελάρισσα είχε την έγνοια να τους φέρει ψωμί/ κι άφθονο φαγητό, ό,τι καλό της βρέθηκε, να τους ευχαριστήσει./ Στα χέρια του σηκώνοντας  ο τραπεζάρχης δίσκους με κρέατα/ κάθε λογής, τους τα παρέθεσε, στο πλάι ακούμπησε κούπες χρυσές,/ και κάθε τόσο ο κήρυκας περνούσε, γεμίζοντας κρασί τα κύπελλά τους.»
Αφού ο ξένος ευχαριστηθεί το γεύμα τότε τον ρωτούσαν ποιος είναι, ποιος ο λόγος της επίσκεψης και τα αιτήματα του. [Οδύσσεια γ΄ 75 – 79, όταν ο Τηλέμαχος έφτασε στην Πύλο στο Νέστορα «Όταν εκόρεσαν τον πόθο τους για το φαΐ, για το ποτό/ τον λόγο πήρε μεταξύ τους … ο Νέστωρ: «Είναι νομίζω η καλύτερη στιγμή τώρα να τους ρωτήσουμε, που χάρηκαν το φαγητό οι ξένοι, να μάθουμε ποιοι τέλος πάντων είναι….»]
Μετά ο οικοδεσπότης προσπαθούσε να ικανοποιήσει το αίτημα του ξένου. Παρείχε φιλοξενία για όσο καιρό ήθελε ο ξένος. Διέμενε σε ένα ειδικό δωμάτιο που λεγόταν «ξενών». Πολλές φορές κατά τη διαμονή του διοργανώνονταν αγώνες και εκδηλώσεις προς τιμήν του ξένου.
Κατά την αναχώρηση του τού πρόσφεραν πολλά δώρα. Έτσι, ο οικοδεσπότης (ξενιστής) κι ο φιλοξενούμενος (ξένος) συνδέονταν με δεσμούς φιλίας, που κληροδοτούνταν και στους απόγονούς τους. Από εκεί και ύστερα δεν επιτρεπόταν να σηκώσει όπλα ο ένας ενάντια στον άλλον και ήταν φίλοι για πάντα.
  
Βιβλιογραφία
1: http://el.wikipedia.org
3. Σχολικό εγχειρίδιο «Ομηρικά Έπη, Οδύσσεια»


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου